ویژه روز عرفه

ویژگی های دعا - ویژه روز عرفه

 

آیت الله جوادی آملی

 

برخی از روزها برای دعا آمادگی بیشتری دارد . گرچه در هر فرصتی کسی بخواهد با خدای خود زمزمه کند ، رواست ؛ ولی بعضی از زمانها ، بعضی از زمین ها برای دعا کردن آماده تر است . خانة خدا اینچنین است که انسان احساس قُرب بیشتری می کند .

جهادهای سه گانه(اکبر،اوسط،اصغر)

اهل معرفت می‌گویند جهاد سه قسم است:

«جهاد اصغر» که انسان در بیرونِ هستی خود با دشمن مهاجم می‌جنگد. 

از این بالاتر، «جهاد اوسط» است که در صحنه نفس، بین رذیلتها و فضیلتها نزاع و تهاجم وجود دارد و انسان می‌کوشد در جنگ بین فجور و تقوا و حرص و قناعت، و جهل و عقل و...، فضیلت را فاتح کند؛ یعنی، آنچه در علم اخلاق و فن تهذیب نفس، به «جهاد اکبر» موسوم است نزد اهلِ معرفت، جهاد اوسط است.

اما «جهاد اکبر» نزد اهل معرفت، همان جنگ عقل و عشق است؛ کسی که عارف و مشتاق لقای حق باشد، جهاد اکبر یا جنگ بزرگتر را بین عقل و عشق می‌داند، نه بین عقل و جهل، و آنگاه می‌کوشد تا عشق و محبّت را بر عقل پیروز کند، یعنی عقل در مقابل جهل، عهده‌دار عقال کردن غرایز و اغراض وهمی و خیالی از یک سو و اهداف شهوی و غضبی از سوی دیگر است، لیکن عقل در مقابل عشق، عقال شده عشق است؛ زیرا عقل مصطلح در ساحت عشق چونان وهم و خیال است در مصاف با عقل مصطلحِ عاقلان.( مراحل اخلاق در قرآن صفحه 70و71)

 هدف از جهاد اصغر و دستیابی و عبور از آن

«جهاد اصغر وسیله است تا در سایه آن به هدف عالی و والا، که استقرار نظام اسلامی و تخلّق و تعهّد جامعه به خلق و عهد الهی است راه یابیم و آن کسی که همواره در فضای جهاد اصغر به سر می‌برد و به فکر جهاد اکبر نیست، عمرش را همیشه در مقدّمه صرف کرده و هرگز از آن عبور نکرده است. از این رو، از نبی اکرم (صلّی الله علیه وآله وسلّم) رسیده است که هنگام بازگشت سپاهیان اسلام از جبهه‌های جنگ فرمودند: شما از جهاد اصغر فراغت یافته‌اید، خود را برای جهاد اکبر آماده کنید: 

«إنّ النّبی(صلّی الله علیه وآله وسلّم) بعث سریّة فلمّا رجعوا قال: مرحباً بقومٍ قضوا الجهاد الأصغر وبقی الجهاد الأکبر. قیل: یا رسول الله وما الجهاد الأکبر؟ قال: جهاد النّفس(بحار، ج 19، ص 182)»»( مراحل اخلاق در قرآن صفحه 74)

 

اشخاصی مانند طلحه و زبیر در جنگهای اسلامی و جهاد اصغر شرکت می‌کردند، ولی هنگامی‌که امیرالمؤمنین(سلام الله علیه) به مقام خلافت رسید، چون دیدند آن حضرت، اهل بذل و بخشش بیجا نیست او را رها کردند و نصیحت امام معصوم در آنان اثر نکرد.

( مراحل اخلاق در قرآن صفحه 77)

 

نشانه پیروزی یا شکست در جهاد اصغر و جهاد اوسط

امام امیرالمؤمنین (علیه السلام) می‏فرماید: «صافّوا الشیْطانَ بالمُجاهدة واغْلبوه بالمُخالفة، تزکو أنفسکم وتعلو عنْد الله درجاتکمْ»_{شرح غررالحکم، ج 4، ص 217}؛ راه تشخیص شکست و پیروزی در جهاد اصغر روشن و آسان است، اما نشانه تشخیص پیروزی و شکست در نبرد با دشمن درون موافقت و مخالفت است.

اگر شیطان دستور داد و انسان را به گناهی تحریک کرد و او انجام داد و به جایی که نباید نگاه بکند، نگاه کرد، مالی را که نباید بگیرد، گرفت یا سخنی را که نباید بگوید، گفت و با این که می‌داند این کار، گناه است با او موافقت کرد و خواسته‏ های او را برآورد، زمینه پیشروی او و شکست خود را فراهم کرده‌است. اگر کسی دستی به گناه دراز کرد، پایی به جای حرام گشود، و زبانی به دروغ و تهمت و افترا و مانند آن باز کرد، همان لحظه شروع گناه لحظه پیشروی شیطان است، چنانکه لحظه‌ای که دارد مقاومت می‏کند، لحظه عقب نشینی شیطان و اسیر کردن وی است، امّا وقتی کاملاً گناه را ترک می‏کند لحظه پیروزی او و شکست شیطان است.

شیطان مانند دزدان هراسناک به هنگام حمله آماده فرار است و آن قدر قوی نیست که در هنگام تهاجم، مقاوم باشد:

 ﴿إنَّ کید الشّیطان کان ضعیفاً﴾_{سوره نساء، آیه 76.} ؛ کید شیطان همیشه ضعیف بوده و هست و این اختصاص به زمان معیّنی ندارد.

( مراحل اخلاق در قرآن صفحه 111)

 مراحل اخلاق در قرآن از آثار آیت الله جوادی آملی حفظه الله

 

تفسیر قرآن کریم

در این قسمت از وبلاگ انشاالله به نشر تفاسیر قرآن کریم از سوی علمای بزرگوار اسلام در برخی از موضوعات خواهیم پرداخت.

مطالب مربوط به تفسیر قرآن کریم ...