زبان جهانى فطرت :
... جهانى بودن زبان قرآن کریم و اشتراک فرهنگ آن ، در چهره اجتماع دلپذیر سلمان فارسى ، صهیب رومى ، بلال حبشى ، اویس قرنى و عمار و ابوذر حجازى در ساحت قدس پیامبر جهانى حضرت محمد بن عبدالله صلى الله علیه و آله و سلم که شعار اءرسلت الى الاءبیض و الاءسود و الاءحمر (بحار، ج 16، ص 323) او شهره آفاق شد، متجلى است ؛ زیرا در پیشگاه وحى و رسالت که ظهور تام وحدت خداى سبحان است ، کثرت صورت محکوم وحدت سیرت است و تعدد زبان ، نژاد، اقلیم ، عادات و آداب و دیگر عوامل گوناگون بیرونى مقهور اتحاد فطرت درونى است .
عمومى بودن فهم قرآن و میسور بودن ادراک معارفش براى همگان در آیاتى چند تبیین شده است ؛ مانند:
1.یا اءهل الکتاب قد جاء کم رسولنا یبین لکم کثیرا مما کنتم تخفون من الکتاب و یعفو عن کثیر قد جاءکم من الله نور و کتاب مبین (سوره مائده ، آیه 15)
2.یا اءیها الناس قد جاءکم برهان من ربکم و اءنزلنا الیکم نورا مبینا(سوره نساء، آیه 174)
3.فامنوا بالله و رسوله و النور الذى اءنزلنا (سوره تغابن ، آیه 8)
4.فالذین امنوا به و عزروه و نصروه و اتبعوا النور الذى اءنزل معه اءولئک هم المفلحون (سوره اعراف ، آیه 157)
در این آیات ، از قرآن کریم به نور، کتاب مبین (روشن و روشنگر) برهان (نور سپید و درخشان ) تعبیر شده است . گرچه نور درجات و مراتب مختلفى دارد و برخى چشمها از دیدن درجات شدید آن محروم است ، اما هیچ کس نمى تواند تیره بودن نور یا عجز از شهود اصل آن را ادعا کند.
خداى سبحان که نور آسمانها و زمین است : (الله نور السموات و الاءرض ) (27)، براى هدایت انسانها نورى ویژه آفریده که هم خود روشن است و در سراسر آن هیچ نقطه مبهم و زاویه تاریکى یافت نمى شود و براى دیدن آن نیازى به نورى دیگر نیست و هم روشنگر زندگى انسانها در بخشهاى گوناگون عقیده ، اخلاق و عمل است . از ویژگیهاى ممتاز نور آن است که هم ذاتا روشن است و هم روشنگر چیزهاى دیگر (الظاهر بذاته و المظهر لغیره ) و هم بى نیاز از غیر است ؛ زیرا هر چیز را باید در پرتو نور دید، اما نور با چیزى دیگر دیده نمى شود، بلکه خودش دیده مى شود.
قرآن کریم نیز نه در محدوده خود مشتمل بر مطلبى پیچیده ، تیره و معما گونه است و نه در تبیین حقایق جهان هستى و ترسیم صراط سعادت انسانها گنگ ، مبهم ، تاریک و نیازمند به غیر است .
5. و نزلنا علیک الکتاب تبیانا لکل شى ء و هدى و رحمة و بشرى للمسلمین (28). قرآن کریم تبیان (بیانگر) همه معارف ضرورى و سودمند براى بشر و عهده دار بیان همه معارف و احکام هدایتگر، سعادت بخش و سیادت آفرین جوامع انسانى است و چنین کتابى حتما در تبیین ره آورد خود بین و روشن است ، نه مبهم و مجمل و نیازمند به روشنگر؛ زیرا کتاب مبهم که قادر بر حل معانى و تفسیر مطالب خود نیست ، هرگز توان تبیین معارف سعادت بخش را ندارد. از این جهت قرآن کریم نسبت به محدوده داخلى خود بین و نسبت به بیرون از خویش مبین است .
6. اءفلا یتدبرون القران اءم على قلوب اءقفالها (29). دعوت و ترغیب همه انسانها به تدبر در قرآن کریم و توبیخ آنها بر نیندیشیدن در آیات قرآنى ، شاهد گویایى است بر جهانى بودن زبان قرآن و فراگیر بودن فهم معارف آن ؛ زیرا اگر قرآن با فرهنگ ویژه برخى انسانها سخن مى گفت ، دعوت همگان به تدبر در آیات آن لغو بود.
7. قل لئن اجتمعت الانس و الجن على اءن یاءتوا بمثل هذا القران لا یاءتون بمثله ولو کان بعضهم لبعض ظهیرا (30). تحدى (مبارزه طلبى ) قرآن کریم ، هم جهانى است ، چنانکه از این آیه کریمه بر مى آید، و هم جاودانه ، و لازمه جهانى بودن تحدى قرآن کریم آن است که فهمش در توان همگان باشد؛ زیرا این تحدى تنها در محور لغت ، ادبیات ، فصاحت و بلاغت نیست تا مخاطبان آن ، تنها عرب زبانان و آشنایان به ادب عربى باشند، بلکه ناظر به محتوا و فرهنگ خاص آن نیز هست .
اعتراف جهانیان به عجز از آفریدن اثرى همانند قرآن ، در صورتى سودمند است که محتواى قرآن براى آنان قابل فهم باشد و گرنه دعوت به آوردن همانند، براى کتابى که گروه کثیرى از انسانها زبان ویژه آن را نمى فهمند، کارى لغو و غیر حکیمانه است . (تفسیر تسنیم - ذیل آیه 1بقره)
